ನೂರು ಯಜ್ಞ ಮಾಡಿದ ಇಂದ್ರನ 29 ಹೆಸರು

ಇಂದ್ರನು ವೇದಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ದೇವತೆಗಳ ಪೈಕಿ ಒಬ್ಬನಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತಾನೆ. ಅವನು ದೇವತೆಗಳ ರಾಜನಾಗಿದ್ದು, ದೈವಿಕ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಆಡಳಿತಗಾರನಾಗಿ ಬಿಂಬಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ಇಂದ್ರನ ಕುರಿತು ಹಲವಾರು ಕಥೆಗಳು, ಪೌರಾಣಿಕ ಪ್ರಸಂಗಗಳು ಹಾಗೂ ಧಾರ್ಮಿಕ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಇವೆ. ಇಂದ್ರನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಳೆ, ಗಾಳಿ, ಗುಡುಗು, ಮಿಂಚು ಹಾಗೂ ಪ್ರಕೃತಿಯ ಶಕ್ತಿಗಳ ದೇವನಾಗಿ ಆರಾಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ಕೃಷಿ ಪ್ರಧಾನ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಮಳೆಯ ಮಹತ್ವ ತುಂಬಾ ಜಾಸ್ತಿಯಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಇಂದ್ರನ ಆರಾಧನೆಗೆ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನ ದೊರೆತಿತ್ತು.

ನೂರು ಯಜ್ಞ ಮಾಡಿದ ಇಂದ್ರನ ಹೆಸರು

ಇಂದ್ರ

ದೇವೇಂದ್ರ

ಮಹೇಂದ್ರ

ಪುರಂದರ

ಮಘವ

ಶಕ್ರ

ವಜ್ರಧರ

ಸ್ವರ್ಗರಾಜ

ದೇವರಾಜ

ಮರುತ್ವಾನ್

ನಂದನೇಶ್ವರ

ಪಾಕಶಾಸನ

ಮಧುವಿದ್ವಂಸ

ಶತಕ್ರತು

ಸೂರನಾರಿ

ಅಮರೇಶ

ಗಜೇಂದ್ರಮಿತ್ರ

ದಿವಾಕರಸಖ

ಬಲಾರಿ

ಸೂರೇಂದ್ರ

ತ್ರಿದಿವೇಶ

ವಜ್ರಪಾಣಿ

ಯಜ್ಞೇಶ್ವರ

ಗೋತ್ರರಕ್ಷಕ

ಜ್ಯೇಷ್ಠಾಮಿತ್ರ

ದೇವಾಧಿಪ

ಗಿರಿವ್ರತ

ಮರುತೇಶ್ವರ

ವೃಷ್ಣಿಕೇಶ

ವೇದಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರನ ಕುರಿತು ಸಾಕಷ್ಟು ಸ್ತುತಿಗಳು ದೊರೆಯುತ್ತವೆ. ಅವನು ವಜ್ರಾಯುಧವನ್ನು ಹಿಡಿದವನಾಗಿ, ಶತ್ರುಗಳನ್ನು ನಾಶಮಾಡುವ ಶೂರನಾಗಿ, ಹಾಗೂ ರಕ್ಷಕ ದೇವನಾಗಿ ವಿವರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ವಜ್ರ ಎನ್ನುವುದು ಇಂದ್ರನ ಮುಖ್ಯ ಆಯುಧವಾಗಿದ್ದು, ಅದರಿಂದ ಅವನು ಅಸುರರನ್ನು ಸಂಹರಿಸುತ್ತಾನೆ. ವೃತ್ತಾಸುರನ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಿದ ಪ್ರಸಂಗವೇ ಇದರ ಪ್ರಮುಖ ಉದಾಹರಣೆ. ವೃತ್ತನು ಮಳೆ ನೀರನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು ಭೂಮಿಗೆ ಬರಗಾಲ ತಂದುಬಿಟ್ಟಾಗ, ಇಂದ್ರನು ತನ್ನ ವಜ್ರದಿಂದ ಅವನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿ, ಮಳೆ ನೀರನ್ನು ಭೂಮಿಗೆ ಸುರಿಸಿದನೆಂದು ಕಥೆಗಳಿವೆ. ಇದರಿಂದ ಇಂದ್ರನು ಜೀವಜಗತ್ತಿನ ಪೋಷಕನಾಗಿಯೂ, ರೈತರ ನಿರೀಕ್ಷೆಯ ದೇವನಾಗಿಯೂ ಸ್ಥಾಪಿತನಾದನು.

ಇಂದ್ರನು ದೇವತೆಗಳ ನಾಯಕನಾಗಿದ್ದರೂ, ಅವನ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅಹಂಕಾರ, ಅಸೂಯೆ ಹಾಗೂ ಭಯಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದಂತೆ ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಹಲವಾರು ಋಷಿಗಳು ಮಾಡಿದ ಯಜ್ಞಗಳು, ತಪಸ್ಸುಗಳು, ಹಾಗೂ ಮಹರ್ಷಿಗಳ ಶಕ್ತಿಯ ಬೆಲೆಕಟ್ಟಲಾಗದ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಬೆಳೆದಾಗ, ಇಂದ್ರನು ತನ್ನ ಸ್ಥಾನ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಭಯದಿಂದ ಅವರನ್ನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದನೆಂಬ ಕಥೆಗಳು ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅವನ ಈ ವರ್ತನೆ ಅವನ ಮಾನವೀಯ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ದೇವತೆಗಳ ರಾಜನಾದರೂ, ಅವನು ಭಯ, ಅಸೂಯೆ, ಹಾಗೂ ಅಹಂಕಾರದ ಗುಣಗಳಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಮುಕ್ತನಾಗಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ.

ಇಂದ್ರನ ನಿವಾಸವನ್ನು ಸ್ವರ್ಗ ಅಥವಾ ಇಂದ್ರಲೋಕ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಲೋಕವು ಸುಖ-ಸಮೃದ್ಧಿಯ, ಆನಂದದ ಹಾಗೂ ದೈವಿಕ ವೈಭವದ ಸ್ಥಳವೆಂದು ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಅಪ್ಸರೆಯರು, ಗಂಧರ್ವರು, ಚಾರಣರು ಇಂದ್ರನ ಸೇವೆಗೆ ನಿಯೋಜಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆಂದು ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ನಂದನವನವೆಂಬ ಸುಂದರ ಉದ್ಯಾನವು ಇಂದ್ರಲೋಕದಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ಕತೆಗಳು ವಿವರಿಸುತ್ತವೆ. ಇಂದ್ರನು ಅಲ್ಲಿಯೇ ದೇವತೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂತೋಷದಿಂದ ವಾಸಿಸುತ್ತಾನೆ. ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಅಮೃತಪಾನದ ಅವಕಾಶವೂ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಸ್ವರ್ಗವು ಶಾಶ್ವತವಲ್ಲ, ಪುಣ್ಯದ ಫಲದಿಂದ ಅಲ್ಲಿ ಜನರಿಗೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಕಾಲದವರೆಗೆ ಮಾತ್ರ ವಾಸಿಸುವ ಅವಕಾಶ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆ ಇದೆ.

ಇಂದ್ರನು ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯರ ಜೀವನದೊಂದಿಗೆ ಹತ್ತಿರದ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ. ಮಳೆಯ ದೇವನಾಗಿರುವುದರಿಂದ ರೈತರು ಅವನನ್ನು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪೂಜಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಹಳೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮಳೆಯಿಗಾಗಿ ಯಜ್ಞಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇಂದ್ರಯಜ್ಞ ಎನ್ನುವುದು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿತ್ತು. ಇಂದ್ರನ ಪ್ರಸನ್ನತೆಗೆ ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬಗಳನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇದರಿಂದ ಕೃಷಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿತ್ತು, ಜನರಲ್ಲಿ ಸಮೃದ್ಧಿ ಮೂಡುತ್ತಿತ್ತು. ಇಂದ್ರನು ಪ್ರಕೃತಿಯ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವುದರಿಂದ ಅವನನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವು ಜನಜೀವನದ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು.

ಮಹಾಭಾರತ ಮತ್ತು ರಾಮಾಯಣಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇಂದ್ರನ ಹೆಸರು ಬರುತ್ತದೆ. ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನನು ಇಂದ್ರನ ಪುತ್ರನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಇಂದ್ರನು ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ದೈವಿಕ ಆಯುಧಗಳನ್ನು ನೀಡಿ ಅವನಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ್ದಾನೆ. ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರನು ದೇವತೆಗಳ ಪರವಾಗಿ ರಾವಣನ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಲು ರಾಮನಿಗೆ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡುವ ಕಥೆಯೂ ಇದೆ. ಇದರಿಂದ ಇಂದ್ರನು ದೈವಿಕ ಶಕ್ತಿಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿಯೂ, ಧರ್ಮದ ರಕ್ಷಕರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದವನಾಗಿಯೂ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ.

ಇಂದ್ರನು ವೇದಗಳಿಂದ ಆರಂಭಿಸಿ ಪುರಾಣಗಳವರೆಗೆ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಸ್ಥಾನ ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ. ಅವನ ಆರಾಧನೆ ಇಂದಿಗೂ ಕೆಲವೊಂದು ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿದಿದೆ. ಮಳೆಗಾಗಿ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಮಾಡುವಾಗ ಇಂದ್ರನ ನೆನಪನ್ನು ತರುತ್ತಾರೆ. ಅವನ ಕಥೆಗಳು ಕೇವಲ ಧಾರ್ಮಿಕ ನಂಬಿಕೆಗೆ ಸೀಮಿತವಾಗದೆ, ಮಾನವೀಯ ಭಾವನೆಗಳು, ಸಮಾಜದ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳು ಹಾಗೂ ಪ್ರಕೃತಿಯೊಂದಿಗೆ ಮನುಷ್ಯರ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತವೆ. ಇಂದ್ರನು ದೇವತೆಗಳ ರಾಜನಾಗಿದ್ದರೂ ಅವನ ಕಥೆಗಳು ನಮಗೆ ಒಂದು ಪಾಠವನ್ನು ಕೊಡುತ್ತವೆ: ಶಕ್ತಿ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ, ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವವು ಶಾಶ್ವತವಲ್ಲ. ಅವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ವಿನಯ, ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಕರ್ತವ್ಯಪಾಲನೆ ಅಗತ್ಯ.

ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ಇಂದ್ರನು ಭಾರತೀಯ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅವನ ಆರಾಧನೆ ಪ್ರಕೃತಿ, ಮಳೆ, ಮತ್ತು ಜೀವನದ ಸಮೃದ್ಧಿಯೊಂದಿಗೆ ನಂಟಿದೆ. ಇಂದ್ರನ ಕಥೆಗಳು ದೇವರ ಭಕ್ತಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗದೆ, ಮಾನವ ಜೀವನದ ತತ್ವ, ಭಾವನೆ ಹಾಗೂ ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವುದರಿಂದ ಅವುಗಳು ನಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಉಳಿದಿವೆ.