ಬಸವಣ್ಣನವರ ಜನಪ್ರಿಯ ವಚನಗಳು

ಬಸವಣ್ಣನು ಕನ್ನಡದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ವಚನಕಾರರಲ್ಲೊಬ್ಬರು. 12ನೇ ಶತಮಾನದ ಭಕ್ತಿಭಾವನೆಯ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ನಾಯಕನಾಗಿದ್ದ ಅವರು, ಧರ್ಮ, ನೈತಿಕತೆ, ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ಶ್ರಮದ ಮಹತ್ವವನ್ನು ತಮ್ಮ ವಚನಗಳಲ್ಲಿ ಸಾರಿದರು. ಅವರುLingayat ಧರ್ಮದ ಸ್ಥಾಪಕರೂ ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಬಸವಣ್ಣನ ಭಾವನೆಗಳು ಹಾಗೂ ಕಾರ್ಯಗಳು ನಾಡಿನ ಮತ್ತು ನುಡಿಯ ಧ್ವಜವಾಗಿವೆ.
ಕಾಯಕವೇ ಕೈಲಾಸ,
ಅಲ್ಲಿರುವದು ಪರಮೇಶ್ವರ.

ಇಷ್ಟಲಿಂಗವ ಇಟ್ಟಿರಬಾರದೆ,
ನಿಷ್ಠೆಯಿಲ್ಲದೆ ಏನು ಫಲ?

ನೀನು ಕೆಲಸ ಮಾಡು, ದೇವನ ನೆನೆ.
ಶ್ರಮವಿಲ್ಲದೆ ಭಕ್ತಿ ವ್ಯರ್ಥ.

ನೋಡಿರಿ ಪರ ದೇವನನು,
ಜಾತಿ ಕೇಳುವುದಿಲ್ಲ, ಭಕ್ತಿ ಮಾತ್ರ ಬೇಕು.

ಬಸವಣ್ಣನು ಇಂಗ್ಲಿ ಎಂಬ ಊರಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಅವರು ಕೂಟಲಸಂಗಮದೇಶ್ವರನನ್ನು ತಮ್ಮ ಇಷ್ಟದೇವರಾಗಿ ಆರಾಧಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೇ ಜ್ಞಾನಪ್ರಿಯನಾಗಿದ್ದ ಬಸವಣ್ಣನು, ಕೇವಲ ಆಚರಣೆಗಿಂತ ಆತ್ಮಾರ್ಪಣೆಯ ಭಕ್ತಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಮಹತ್ವ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರು ದೇವಾಲಯದ ಬದಲು ಕೈ ಕರ್ಮ ದೇವಾಲಯ, ಮನ ನಿತ್ಯ ಪೂಜೆ ಎಂಬ ತತ್ತ್ವವನ್ನು ಸಾರಿದರು.

ಬಸವಣ್ಣನ ಪ್ರಮುಖ ಸಂದೇಶಗಳು:

ಕಾಯಕವೇ ಕೈಲಾಸ – ಶ್ರಮವೇ ಪೂಜೆಯ ರೂಪ.
ವರ್ಣ, ಜಾತಿ ಬೇಧಕ್ಕೆ ವಿರೋಧ – ಎಲ್ಲರೂ ಒಬ್ಬನೇ ದೇವರ ಮಕ್ಕಳಾಗಿದ್ದಾರೆ.
ಲಿಂಗಧಾರಣೆ – ಆತ್ಮಶುದ್ಧಿಯ ಚಿಹ್ನೆ.
ಸಮಾಜದ ಶುದ್ಧೀಕರಣ – ಆಂತರಿಕ ಶುದ್ಧತೆ ಮತ್ತು ನೈತಿಕ ಬದುಕು.

ಹೆಬ್ಬಾಗಿಲು, ದೀಪವಿಲ್ಲದ ಗೃಹವದು,
ನಮ್ಮೊಳಗಿರುವ ಭಕ್ತಿ ಬೆಳಕು ತೋರಲಿ.

ಮಳೆ ಬಂದರೆ ಬರಿಯ ಗಡಿ ತೋರದು,
ದೇವನ ಅನುಗ್ರಹ ಸರ್ವರಿಗೂ ಸಮಾನ.

ಅಣ್ಣತಂಗಿಯರು ಎಂದರೂ,
ಧರ್ಮವಿಲ್ಲದವರು ಅತಿಥಿಯರೂ ಅಲ್ಲ.

ಕಳಿಯುವ ಹಕ್ಕಿ ಉಡುತ್ತದೆ,
ತೊರೆಯುವ ಮನಸ್ಸು ಮುಕ್ತವಾಗುತ್ತದೆ.

ಕೂಡಲಸಂಗಮದೇವಾ,
ಹಣದೊಳಗಿರುವ ಹಾಸಿಗೆ ಹತ್ತದಿರಿ.

ಒಳ್ಳೆಯದನು ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಹೇಳುವದೇಕೆ?
ಆಚರಣೆಯಲಿ ತೋರಿಸು.

ಪದವಿಯ ಗುಣವಲ್ಲ,
ಕರ್ಮವೇ ನಿನ್ನ ಗುರುತಾಗಲಿ.

ಬಸವಣ್ಣನು “ವಚನ ಸಾಹಿತ್ಯ” ಎಂಬ ಹೊಸ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಕಾರವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. ಅವರ ವಚನಗಳು ಸರಳ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ, ತಾತ್ವಿಕ ಅರ್ಥಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೂ ಅರ್ಥವಾಗುವಂತಹದು. ಕೆಲವೊಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಚನಗಳು ಹೀಗಿವೆ:

ಕೂಡಲಸಂಗಮದೇವಾ, ಕೆಲಸವಿಲ್ಲದ ನಿರರ್ಥಕ ಪೂಜೆಯನು ಬಿಟ್ಟುಬಿಡು!
ಕಾಯಕೆ ವೇ ಕೈಲಾಸ, ಅಲ್ಲಿರುವದು ಪರಮೇಶ್ವರ.

ಬಸವಣ್ಣನ ತತ್ವಗಳ ಪ್ರಭಾವದಿಂದಾಗಿ ಅನೇಕರು ಶರಣರಾಗಿ, ಭಕ್ತಿದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ಅವರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಅನುಭವ ಮಂಟಪವು ಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಭೆಯಂತಿತ್ತು, ಎಲ್ಲ ಜನರು ಸಮಾನವಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.
ವಚನವ ಕೇಳಿದ ತಕ್ಷಣ ನಗುಬಾರದಿರಲಿ,
ಅರ್ಥವ ಮಾಡದವನು ನಿಜನೇ ನಗುವನು.

ಮೂರ್ತಿಗೆ ಹೂ ಹಾಕಿ ಎಂಥ ಭಕ್ತಿ?
ಮನದ ಭಕ್ತಿ ಇಲ್ಲದ ಭಜನೆ ವ್ಯರ್ಥ.

ಬೇರೆಯವರ ತಲೆ ತೋಡಬೇಡ,
ನಿನ್ನ অন্তರ್‌ ಆತ್ಮವ ನೋಡಿ.

ಕನ್ನಡವೇನು, ತಮಿಳೇನು,
ಶಿವಭಕ್ತಿ ಇರುವವನೇ ಶ್ರೇಷ್ಠ.

ಹೊಟ್ಟೆಗಾಗಿ ಅಡುಗೆ ಮಾಡು,
ಆದರೂ ದೇವನ ನೆನೆದು ತಿನ್ನು.

ಕೂಡಲಸಂಗಮದೇವಾ,
ನನ್ನ ಕೈಕೆಲಸವೇ ನಿನಗೆ ಅರ್ಪಣೆ.

ಬಸವಣ್ಣನ ಜೀವನ ಮತ್ತು ವಚನಗಳು ಇಂದು ಸಹ ಪ್ರಾಸಂಗಿಕವಾಗಿವೆ. ಅವರ ತತ್ತ್ವಗಳು ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಮಾನವೀಯತೆಯ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಪ್ರೇರಣೆಯಾಗಿದೆ. ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯ, ಶ್ರಮದ ಗೌರವ ಮತ್ತು ಸತ್ಯಜೀವನ – ಇವರಲ್ಲಿ ಬಸವಣ್ಣನ ಸಾರಾಂಶ ಅಡಗಿದೆ.